Analysis of Narrations about Ṣalātal-Tasbīḥ and Evaluation of Fiqh Views

Nafile namazlar arasında zikredilen tesbih namazı birçok yönüyle diğer namazlardan farklılık arz etmekte ve hakkında böyle bir namazın olup olmadığı tartışmalarına varan ihtilaflar bulunmaktadır. İhtilafların temel kaynağı hakkındaki rivayetlerdir. Hadis rivayetlerinde bu namaz sadece belli kişilere, özellikle de Hz. Peygamber’in yakın akrabasından bazı kişilere müjde niteliğinde öğretilmiştir. Nitelikleriyle tarif edilen olay veya zaman dilimiyle ilişkilendirilmişken olaya zamana bağlanmamış günde defa ile ömürde periyodik dilimleriyle önerilmiştir. Belirtilen kılana başka hiçbir namazla mukayese edilmeyecek derecede yüksek mükâfat vadedilmiştir. münekkitleri rivayetlerin senetleriyle ilgili kusurları da zikretmişlerdir. Rivayetlerde ashabından herhangi birinin kıldığına dair bilgi bulunmamaktadır. Tesbih rivayetlerindeki büyük müjdelere rağmen ilk dönem fıkıh eserlerinde neredeyse hiç yer almazken sonraki eserlerin birçoğunda zikredilmemiştir. Bu gerekçelerle değerlendirilmesinde geniş yelpazede görüşler belirtilmiş birbirine zıt ortaya konulmuştur. Rivayetler hadis yapılan değerlendirmelerde; kılmanın çok faziletli olduğu, kılınmasında beis kılınmasının bid’at olduğu şeklinde başlıca üç eğilim temayüz etmiştir. Geçmişte ulema ilmi çevreleri ilgilendiren tartışma gibi tartışmalar günümüzde avam arasına inmiş dindar insanlar ihtilaf mevzularından biri haline gelmiştir. Son yıllarda kişiler dinî gruplar çeşitli niyetlerle namazını cemaatle kıldırmayı yaygınlaştırmış kitaplarında alan namazının kılınmayacağı yönündeki bilgileri etkisiz hale getirecek hileli çözümler geliştirmişlerdir. çalışmada onun algılanma uygulanma şekli problem olarak ele alınmıştır. Çalışmanın amacı fıkhî değeri konusunda analizlere dayalı kanaate ulaşmak kanaati ilim dünyasıyla paylaşmaktır. Konu problemlerin bölümüne tarihi süreç içinde konuyu yazarlar tarafından değinilmiştir. Fakat çalışmaların kısmında sübjektif yaklaşımlar, bazılarında eksik aktarımları ya analiz değerlendirmeler görülmüştür. araştırmada konu rivayet kaynaklarından başlayarak günümüze kadar eleştirel yaklaşımla gözden geçirilmiş, değerlendirmelerdeki eksikliklere tutarsızlıklara dikkat çekilmiş, ilave değerlendirmelerle konuya yeni perspektifler kazandırılmaya çalışılmıştır. Araştırmamızda fıkhi durumu tespitlerden sonra konuyla yozlaşma istismar sayılabilecek uygulamalara çekilmiştir. Araştırmada sonuçlara götürebilecek değerlendirmelere işaret edildikten metinleriyle problemli hususlar tespit edilmiş ayrıntılı açıklanmıştır. Yapılan sonucunda rivayetler, bütün naslarla birlikte değerlendirildiğinde Müslümanların geneline tavsiye ettiği nâfileler bulunmadığı ağırlık kazanmıştır. Bununla bireysel zikir, iştigal etme nafile ibadet çerçevesinde görülebileceği öngörülmüştür. Buna mukabil popüler amaçlarla faziletlerine vurgu yaparak insanları cemaatine davet etmenin kıldırmanın doğru değerlendirilmiştir.